Czarne mleko switu
pijemy je wieczorem pijemy je w poludnie i rankiem
pijemy je noca
pijmy pijemy
kopiemy grob
w powietrzu
tam nie lezy sie w scisku
Mezczyzna mieszka w domu
ktory bawi sie z wezami
ktory pisze
pisze kiedy sie zmierzcha do Niemiec
twe zlote wlosy Malgorzato
pisze i wychodzi przed dom
gwiazdy poblyskuja
przyzywa gwizdem swe psy
przyzywa gwizdem swych Zydow
kaze kopac grob w ziemi
rozkazuje nam
grajcie teraz do tanca
Czarne mleko switu
pijemy cie noca
pijemy cie rankiem i w poludnie
pijemy cie wieczorem
pijemy pijemy
Mezczyzna mieszka w domu
i bawi sie z wezami
ktory pisze
ktory pisze gdy sie zmierzcha do Niemiec
twe zlote wlosy Malgorzato
Proch twych wlosow Sulamitko
kopiemy grob w powietrzu
tam nie lezy sie w scisku
Krzyczy
kopcie glebiej w ziemie
wy tutaj
wy tam spiewajcie i grajcie
wyrywa zelazo zza pasa
wywija nim
jego oczy sa niebieskie
wy tutaj wbijajcie glebiej lopaty
wy tam grajcie dalej do tanca
Czarne mleko switu
pijemy cie noca
pijemy cie rankiem i w poludnie
pijemy cie wieczorem
pijemy pijemy
Mezczyzna mieszka w domu
twe zlote wlosy Malgorzato
proch twych wlosow Sulamitko
bawi sie z wezami
Krzyczy przygrywajcie slodko smierci
smierc to wielki Pan z Niemiec
krzyczy
uderzajcie w struny posepniej
wtedy wzniesiecie sie jak dym w powietrze
wtedy bedziecie miec grob w chmurach
tam nie lezy sie w scisku
czarne mleko switu
pijemy cie noca
pijemy cie w poludnie
smierc to wielki Pan z Niemiec
pijemy cie wieczorem i rankiem
pijemy pijemy
smierc to wielki Pan z Niemiec
jego oko jest niebieskie
trafi cie olowiana kula
trafi cie celnie
mezczyzna mieszka w domu
twe zlote wlosy Malgorzato
szczuje swe psy na nas
obdarowuje nas grobem w powietrzu
bawi sie z wezami i sni na jawie
smierc to wielki Pan z Niemiec
twe zlote wlosy Malgorzato
proch twych wlosow Sulamitko
(Przeklad Roman Pytel)
Uwagi tlumacza:
Wstrzasajacy poemat P. Celana, rumunskiego Zyda mowiacego od dziecinstwa po niemiecku laczy sie w jego tragicznym nastroju z dwoma innymi utworami, ktore poeta napisal podczas swego pobytu w obozie pracy. W 1942 r. Celan napisal Chanson juive (Zydowska piosnka); niebawem jednak zmienil ten tytul na An den Wassern Babels w nawiazaniu do Ps. 137 Nad rzekami Babilonu. Kilka miesiecy pozniej zatytulowal inny poemat Aus der Tiefe zainspirowany Psalmem 130 Z glebokosci wolalem do Ciebie Panie. Fuga smierci w zamierzeniu poety miala wyrazac tragiczne losy Wiecznego Zyda, ktorego historia zaczela sie w niewoli egipskiej i przebiegala przez kolejne wygnania i przesladowania kulminujac w nazistowskiej Zagladzie.
Przeklad dwoch oryginalnych terminow, od ktorych uzalezniona jest dramatyczna glebia tego poematu nastrecza spore trudnosci. Terminy te to: Meister i aschenes w werscie “Dein aschenes Haar Sulamit.” Angielski tlumacz John Felstiner, nie mogac znalezc wlasciwego odpowiednika angielskiego pozostawil niemiecki termin w oryginalnym brzmieniu “ein Meister”. Niemiecki Meister jest wieloznacznym trminem i kazdy jego synonim wiedzie nas w okreslonym historycznym kierunku. Co chcial jednak wyrazic poeta przez ow termin? Pod wzgledem ustrojowym nazizm nawiazywal do feudalizmu w swym hasle “arystokratycznego pryncypu natury.” Feudalizm zas byl wierna kopia niewolniczego systemu imperialnego Rzymu, w ktorym wlasciciel niewolnikow byl panem ich zycia i smierci, dokladnie jak niemiecki personel obozow zaglady. W moim przekladzie wzialem pod uwage dwa synonimy terminu Meister: Herr i Grandseigneur w syntezie “wielki Pan.” Herr zostal uwieczniony w nazistowskim wyrazeniu Herrenvolk “narod Panow” majacy wladze zycia i smierci nad “narodami podludzi,” zas “wielki Pan” to feudal, ktory w Polsce az do czasow Kazimierza Wielkiego mogl bezkarnie zabic chlopa, jak rzymski wlasciciel niewolnikow. “Werset “smierc to wielki Pan z Niemiec” wyraza wiec cale tragiczne bezprawie nazistowskiego systemu obowiazujace w obozach, ktore z tego wzgledu zostaly nazwane obozami smierci.
Laczy sie logicznie z owa tragiczna rzeczywistoscia obozowa wyrazenie “dein aschenes Haar Sulamit.” Angielski tlumacz nie mial specjalnych trudnosci; zarowno orginalny przypomitnik niemiecki aschnes jak i jego angielski odpowiednik ashen wywodza sie od rzeczownika Asch (ang. Ash) popiol i niekoniecznie oddaja kolor wlosow Sulamitki jako popielaty. Wlosy biblijnej Sulamitki z Piesni nad Piesniami opisane zostaly jak “stado koz” (“wlosy twe sa jak stado koz, ktore zeskoczyly z Gileadu”). Mysle, ze poeta mial cos wiecej na uwadze niz kolorowy kontrast wlosow Malgorzaty i Sulamitki. Mial raczej na uwadze tragiczny kontrast, ktory w przypadku Sulamitki wyznaczony zostal przez jej “grob w powietrzu”, ktory sugeruje spalenie jej ciala w krematorium. I to wyrazilem w mym przekladzie “proch twych wlosow Sulamitko.” Ow proch wlosow brzmi echem we wstrzasajacym wyrazeniu “czarne mleko”, ktore powtarza sie w refrenie owego poematu. Czarne mleko, to oczywiscie dymy z krematoriow w relacji zycia obozowego opisanego prez Krystyne Szmaglewska w “Dymach nad Birkenau.” W filmie Spielberga Lista Schindlera w koncowej scenie widzimy wysokie kominy krematoriow z ktorych bucha gwaltownie czarny dym, owo mleko, ktore wiezniowie pili dniami i nocami zamiast prawdziwego mleka.
Smierc rodzicow poety i jego osobiste doznanie Szoah pozostawily niezatarte pietno na jego umysle, ktore tak wstrzasa kazdym czytelnikiem tego poematu. P. Celan byl najwybitniejszym poeta powojennej ery i jego Fuga smierci zadala klam twierdzeniu filozofa Adorno, ze pisanie poezji po Oswiecimiu, to barbarzynstwo.
W latach 1960-tych poemat Celana stal sie standardowym literackim opisem zycia w obozach smierci. I jako taki pozyskal sobie niezliczonych wrogow, ktorzy ze wzgledow politycznych negowali historyczna rzeczywistosc Zaglady. Probowano zagluszyc tresc tego poematu na rozne sposoby, a to poprzez formalistyczne interpretacje, w ktorych analizy strukturalne poematu mialy zagluszyc jego historyczny przekaz, a to grzebaly owa tresc pochwalami jego literackiego geniuszu. Bylo to tak powszechne zjawisko, ze poeta zabronil przedrukow poematu w antologiach. Inna strategia zdyskredytowania owego poematu polegala na wlaczaniu go do kolekcji utworow utrakonserwatywnych czy wrecz faszyzujacych poetow, albo w antologiach poetow zwiazanych z wdowa po surrealistycznym poecie Yvanie Gollu, ktora wszczela szkalujaca poete kampanie oskarzjac go bezzasadnie o plagiat Poeta zainspirowany zostal do napisania Fugi smierci opowiadaniami bylych wiezniow obozow koncentracyjnych, ktorzy wrocili do Rumunii w 1944 r. Oficjalnie smierc poety uznana zostala za smobojstwo, ale osobiscie zywie watpliwosci co do takiego werdyktu.
Friday, April 9, 2010
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment